Ang paalala

ANG PAALALA

huwag mong basta iiwan

gamit mo kung saan-saan

lola'y kabilin-bilinan

laban sa asal-kawatan

naiwan mo lang sandali

upang luha mo'y mapawi

sa nadamang pagkasawi

at hapdi ng pusong iwi

subalit wala na, wala

ang iyong dala't namutla

nawala na rin ang sigla

hapdi'y nanatiling sadya

napakahalaga niyon

pagkat puso mo'y naroon

subalit wala na iyon

pa'no na makakaahon

salamat sa paalala't

kayraming naaalala

palala nang palala na

ang uod ay nariyan pa

- gregoriovbituinjr.

11.30.2022

Kwento - Ang Awiting Manggagawa, Awit sa Klima, at Teatro Pabrika

ANG TULANG MANGGAGAWA, AWIT SA KLIMA, AT TEATRO PABRIKA

Maikling kwento ni Gregorio V. Bituin Jr.

Nang magkita kami ng ilang kasama sa grupong Teatro Pabrika nitong Nobyembre 23 sa unang araw pa lang ng Ikatlong Pambansang Kongreso ng Philippine Movement for Climate Justice (PMCJ) ay ibinalita ko agad sa kanila na sayang at wala sila sa dinaluhan kong kauna-unahang National Poetry Day o Pambansang Araw ng Pagtula na ginanap sa Metropolitan Theatre. Hindi raw naman nila alam, at kung alam nila’y baka hindi sila pumunta dahil walang imbitasyon sa kanila upang kumanta.

Tama naman. Ang National Poetry Day, Nobyembre 22, ay itinaon sa kaarawan ng unang Hari ng Balagtasan na si Jose Corazon de Jesus, na kilala ring Huseng Batute. Narinig ko na kasi nang inawit ng mga taga-Teatro Pabrika ang isang tula ni Batute na pinamagatang Manggagawa. Anong ganda ng kanilang awiting iyon. Makabagbag-damdamin. Narito ang tula:

Bawat palo ng martilyo / sa bakal mong pinapanday

alipatong nagtilamsik, / alitaptap sa kadimlan;

mga apoy ng pawis mong / sa Bakal ay kumikinang

tandang ikaw ang may gawa / nitong buong Santinakpan

Nang tipakin mo ang bato / ay natayo ang katedral,

nang pukpukin mo ang tanso / ay umugong ang batingaw

nang lutuin mo ang pilak / ang salapi ay lumitaw,

si Puhunan ay gawa mo / kaya ngayo'y nagyayabang.

Kung may ilaw na kumisap / ay ilaw ng iyong tadyang,

kung may gusaling naangat, / tandang ikaw ang pumasan

mula sa duyan ng bata / ay kamay mo ang gumalaw

hanggang hukay ay gawa mo / ang kurus na nakalagay.

Kaya ikaw ay marapat / dakilain at itanghal

pagkat ikaw ang yumari / nitong buong Kabihasnan.

Bawat patak ng pawis mo'y / yumayari ka ng dangal

dinadala mo ang lahi / sa luklukan ng tagumpay.

Mabuhay ka ng buhay na / walang wakas, walang hanggan,

at hihinto ang pag-ikot / nitong mundo pag namatay.

Sinabi ni Erwin Cuenca na nilagyan nila ng tono ang tulang ito bilang bahagi ng pagsasanay nila noon sa PETA (Philippine Educational Theater Association). Kung mapapansin natin, labing-anim na pantig bawat taludtod, at may sesura o hati sa ikawalo. Sa ikalabindalawang taludtod, ang salitang “kurus” ay iyon mismo ang orihinal, hindi krus, kaya sukat na sukat sa tula. 

Kahit iyon ay Pambansang Araw ng Pagtula, marami rin ang naghandog ng awitin, tulad ng dalawang anak ni Prof. Michael Coroza, na sina Miko at Haraya, na inawit ang dalawang tula ni Huseng Batute.

Maya-maya, tinawag na ang Teatro Pabrika, kasama ang Soulful Band nina Erwin Puhawan, at ang bandang Apolonio Samson, upang awitin ang isang kanta hinggil sa Climate Justice. Pinakita muna ang bersyong Ingles sa tonong “Bella Ciao” na orihinal na awiting Cubano, at inawit naman nila ang bersyong Pinoy nito. Pinakinggan ko ang awit at halos ganito ang liriko. Pasensya na kung hindi ko nakuha lahat.

Tayo nang gumising, mga mata'y imulat

Tayo nang tumulak at kumilos na, ngayon na

Adhika natin, magandang bukas

Ito na ang ating simula, ngayon na, ngayon na

Hustisyang pangklima, ngayon na, ngayon na

Ang ating mundo ay may problema

Solusyon ay iparte, ngayon na, ngayon na

Pagpalain, magandang bukas, ito ang ating simula

Hustisyang pangklima, ngayon na, ngayon na

Walang hustisya para sa klima kung sistema'y di babaguhin, kilos na

Nagnanais ng magandang bukas

Ito ang ating simula, ngayon na, ngayon na

Ilang taon na rin ang nakararaan nang makakita ako ng unang album ng Teatro Pabrika, ang Haranang Bayan, na talagang madarama mo ang pagtimo sa puso’t diwa ng mga awit, lalo na ang Lipunang Makatao. Sana’y magrekrut pa sila ng mga bagong dugo upang magpatuloy ang Teatro Pabrika.

Maraming salamat sa inyo, mga kasama sa Teatro Pabrika, na patuloy pa rin ang paglilingkod sa bayan at sa uring manggagawa, sa inyong mga makabagbag-damdaming awitin. Sana, sa ikalawang National Poetry Day na gaganapin muli sa MET sa 2023 ay maimbitahan kayo upang iparinig sa madla, lalo na sa sektor ng panitikan, tulad ng mga makata, ang pag-awit ninyo ng akdang Manggagawa ni Jose Corazon de Jesus. Naroon din sa aktibidad na iyon, noong 11.22.22 ang dalawang pambansang alagad ng sining para sa panitikan, sina Virgilio S. Almario at Gemino H. Abad.

Magkita-kita tayo sa MET sa Nobyembre 22, 2023 nang marinig ng madla ang pag-awit ninyo ng Manggagawa ni Huseng Batute. Kita-kits!

* Unang nalathala sa pahayagang Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang samahang Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Nobyembre 16-30, 2022, pahina 18-19.

Imbestigahan ang sabwatan

IMBESTIGAHAN ANG SABWATAN

doon sa tanggapan ng Kagawaran ng Paggawa

ay nagsikilos ang mga babaeng manggagawa

imbestigahan ang sabwatan ng mga kuhila

kaya nagsara ang pabrikang pinasukang sadya

huwad na pagsasara'y isyu nila't panawagan

upang ang may kagagawan niyon ay matalupan

upang sila nama'y bayaran o ibalik naman

upang hibik nilang hustisya'y kanilang makamtan

hibik ng manggagawa sana'y dinggin mo, O, DOLE 

maging patas sa desisyon, at talagang magsilbi

sa mga maliliit, sa manggagawang inapi

at di sa mga kuhila't dupang na negosyante

taasnoong pagpupugay sa mga nagsikilos

na babaeng obrerong ayaw sa pambubusabos

ng sistemang sa kabulukan ay talagang puspos

tuloy ang laban! nawa'y magtagumpay kayong lubos!

- gregoriovbituinjr.

11.28.2022

* litratong kuha ng makatang gala sa pagkilos sa 

harap ng DOLE sa Intramuros, Maynila, 11.21.2022

Kalusugan at Kalikasan

KALUSUGAN AT KALIKASAN

i.

sa isang kaha ng sigarilyo

ay nakasulat: Kanser sa suso

sanhi raw ng pagyoyosi ito

tingni, mayroon pang "quit smoking"

sa pabalat na payo sa atin

ng mismong nagma-manufacturing?

ang gumagawa nga ba ng yosi

sa kalusugan nati'y may paki?

kung meron, di sila mabibili

kaya sa pabalat ay di akma

ang inilagay nilang salita

pagkat di na bibilhin ang gawa

ii.

ang pagyoyosi'y sariling pasya

kahit na makaltasan ang bulsa

kaya ba hayaan na lang sila?

huwag ka lang dumikit sa usok

ng yosi at dapat mong maarok

may epekto ang secondhand smoke

paki ko'y hinggil sa kalikasan

upos ba'y saan pagtatapunan

na sa dagat ay naglulutangan

kung nararapat, gawing yosibrik

na tulad ng sistemang ekobrik

iligtas ang mundo yaring hibik

- gregoriovbituinjr.

11.27.2022

Disenyo

DISENYO

nang gumapang sa lusak

ang mga hinahamak

may dugong nagsipatak

at ang nana'y nagnaknak

sa gubat na mapanglaw

tila ba may gumalaw

mula sa balintataw

ang nakita'y halimaw

subalit malikmata

ang lahat kong nakita

isip ay nagambala

yaring puso'y nangamba

kailan matatapos?

yaong pambubusabos?

pag masa ba'y kumilos?

nang bayan ay matubos?

sistema'y may disenyo

tulad ng arkitekto

kapara'y inhinyero

nasa ko'y pagbabago

ang disenyo'y baguhin

ang kwadrado'y bilugin

ang masa'y pakilusin

ang sistema'y kalusin

- gregoriovbituinjr.

11.27.2022

Sahod Itaas, Presyo Ibaba!

SAHOD ITAAS, PRESYO IBABA!

kaytagal na ng panawagan

ng manggagawa't mamamayan

sa kapitalistang lipunan

ngunit sila ba'y pinakinggan?

Sahod Itaas! Presyo Ibaba!

ngunit may napala ba tayo

sa animo'y binging gobyerno

minsan lang tumaas ang sweldo

nang pinaglaban ng obrero

Sahod Itaas! Presyo Ibaba!

presyo ng bigas ba'y bumaba

o pagtaas ay mas higit nga

gasolina nga ba'y bumaba

o sirit ng presyo'y palala

Sahod Itaas! Presyo Ibaba!

ang matupad ito'y kailan?

dinggin kaya ang kahilingan?

ngunit tayo'y magpatuloy lang

may nagagawa ang paglaban!

- gregoriovbituinjr.

11.27.2022

Nobyembre

NOBYEMBRE

samutsari yaong kaganapan ngayong Nobyembre

birthday nina Itay, pamangkin, utol kong babae

at ng isa ko pang utol na naroon sa Davao

na kaytagal nang di nakita't ako'y namamanglaw

kaarawan din ng unang Hari ng Balagtasan

ngalan ay Huseng Batute, idolo sa tulaan

kung saan National Poetry Day ay idinaos

sa mismong kaarawan niyang Nobyembre Beynte Dos

sentenaryo ngayong taon ng magasing Liwayway

na ngayong Nobyembre rin pinagpupugayang tunay

sa dakilang magasing ito naman nalathala

ang laksa-laksang nobela, sanaysay, kwento't tula

O, Nobyembre, sa buhay namin ay mahalaga ka

upang magdiwang, gumunita, kumatha't magsaya

- gregoriovbituinjr.

11.26.2022

Sa lansangan

SA LANSANGAN

di ko matanaw ang nasa kabila

naroon kaya ang mga dakila

anumang pasakit ba'y naiinda

pagkat sa harap ng problema'y handa

subalit hindi, kayraming kuhila

ang nasa tuktok, tila pinagpala

nagsasamantala sa manggagawa

kontraktwal na nga, sahod pa'y kaybaba

habang naroroong nakatulala

maaliwalas pa rin yaring mukha

toreng garing man ay wala sa lupa

mistula pa ring di kaawa-awa

patuloy sa pagwawala ang siga

sa bangketa ng mga walang-wala

nagbabakasakaling may mapala

sa iaabot ng takot na madla

- gregoriovbituinjr.

11.26.2022

Stop VAWC, Now!

STOP VAWC, NOW!

O, itigil na ang karahasan

sa mga bata't kababaihan

igalang ang mga karapatan

patungong hustisyang panlipunan

kalahati ng sangkatauhan

ang laksa-laksang kababaihan

galing tayo sa sinapupunan

ng babae, maging sino ka man

mga bata ang kinabukasan

nitong daigdig nating tahanan

kaya sila'y dapat alagaan

at ilayo sa kapahamakan

Stop VAWC! yaring panawagan

na dapat nating maunawaan

patagusin sa puso't isipan

prinsipyong huwag kakaligtaan

- gregoriovbituinjr.

11.25.2022

* VAWC - Violence Against Women and Children

Panlahatan

PANLAHATAN

iwi kong layon ay panlahatan

at di pansariling pakinabang

ganyan hinubog ang katauhan

kung bakit ako'y ganito't ganyan

bakit sarili'y wala sa isip

kung sarili ko'y di halukipkip

kundi pambayan ang nalilirip

na sa puso'y walang kahulilip

kaginhawahan para sa lahat

kapwa tao, kauri, kabalat

di sa ilan, di sa mga bundat

oo, sa ganyan ako namulat

pakikibaka'y sadyang gagawin

nang panlipunang hustisya'y kamtin

iyan ang sa buhay ko'y mithiin

at diyan mo ako kilalanin

- gregoriovbituinjr.

11.24.2022

Bakas

BAKAS

may kurot sa dibdib sa gaya naming maralita

na namumuhay ng marangal ngunit sinusumpa

may kirot sa puso't tinuturing na hampaslupa

kaya dignidad nami'y pinagtatanggol na lubha

kaya maging aktibista'y taospusong niyakap

dahil tulad ninuman, kami rin ay nangangarap

ng maunlad na buhay na di pansariling ganap

kundi pangkalahatan, ang lahat ay nililingap

isinasabuhay ang panuntunang aktibista

simpleng pamumuhay at puspusang pakikibaka

kamtin ang karapatan at panlipunang hustisya

pakikipagkapwa't paglilingkod sa uri't masa

patuloy na pupunahin ang mga kabulukan

kapalpakan at katiwalia'y nilalabanan

di lang pulos dayuhan kundi tusong kababayan

lalo ang lingkod bayang di nagsisilbi sa bayan 

sinusundan namin ay bakas ng mga bayani

na binabaka'y pagsasamantala't pang-aapi

ang tungkulin ko'y para sa bayan, di pansarili

alay ang buhay para sa tao; tayo, di kami

- gregoriovbituinjr.

11.24.2022

Ipagtanggol ang karapatan ng paggawa

IPAGTANGGOL ANG KARAPATAN NG PAGGAWA

nang mabatid ang pagkilos ng uring manggagawa

doon sa tanggapan ng Kagawaran ng Paggawa

agad kaming nakiisa't nakibaka ring sadya

upang karapatan nila'y ipagtanggol ngang lubha

dahil sila ang lumikha ng ating ekonomya

walang pag-unlad sa ating bayan kung wala sila

silang nagpapatakbo ng makina sa pabrika

lumilikha ng produkto, ngayo'y nakikibaka

di munting mangangalakal ang kanilang kalaban

kundi internasyunal na kumpanyang anong yaman

limpak-limpak na ang tubo, sagad sa kabundatan

nais pa ngang mag-ekspansyon sa buong daigdigan

di pa mapagbigyan ang hinihingi ng obrero

ayon sa Konstitusyon, makabubuhay na sweldo

living wage, hindi minimum wage, sadyang makatao

ngunit barat na sweldo'y likas sa kapitalismo

baka tatalunin sila ng kumpanyang karibal

na tulad din nila'y korporasyong multinasyunal

kung di babaratin ang manggagawa, sila'y hangal

ayaw magpakatao ng kapitalistang banal

kaya dapat manggagawa'y patuloy na kumilos

wakasan ang sistemang mapangyurak sa hikahos

walang dangal sa kapitalismong mapambusabos

bulok na sistema'y dapat nang tuluyang matapos

- gregoriovbituinjr.

11.23.2022

* kuha ng makatang gala sa pagkilos ng mga manggagawa sa harap ng DOLE, 11.21.2022

May pag-asa pa

MAY PAG-ASA PA

may pag-asa pa bang mabago ang sistema

kung wala, bakit sa mundo'y naririto pa

mayroong pag-asa kaya nakikibaka

dito na lang kumakapit, tatanggalin pa?

hindi ba't may kasabihan ang matatanda

na hangga't may buhay, may pag-asa, di ba nga?

magsikap lang, pag may tiyaga, may nilaga

sa patuloy na pagkilos, may mapapala

hangga't may nangangarap ng laya ng bayan

mula pangil ng kapitalismo't gahaman

sa patalim man o pag-asa manghawakan

araw ay sumisikat pa rin sa silangan

kaya halina't magpatuloy sa pagkilos

laban sa kaapihan at pambubusabos

laban sa pagsasamantala ng malignos

na bundat na sa tubo'y di pa makaraos

- gregoriovbituinjr.

11.23.2022

Pagtangkilik

PAGTANGKILIK

patuloy lang basahin ang pahayagan ng dukha

na di lang dyaryo kundi produkto ng dugo't luha

binabalita ang nangyayari sa maralita

sinasalaysay ang saysay ng buhay nila't diwa

nakikibaka para sa karapatang pantao

pulos diskarte man, walang permanenteng trabaho

walang sahod, nagtitinda lang sa bangketa't kanto

subalit namumuhay ng marangal, di perwisyo

nakatira sa pinagtagpi-tagping barungbarong

o sa tabing ilog, tabing riles, o sa danger zone

ang iba nama'y sa himlayan ng mga kabaong

o kaya'y nakikiiskwat sa tabing subdibisyon

Taliba ng Maralita'y saksi sa laban nila

simpleng pamumuhay at puspusang pakikibaka

mabuhay kayong dukha, kumilos ng sama-sama

sa pagtangkilik sa Taliba, salamat talaga!

- gregoriovbituinjr.

11.23.2022

* ang Taliba ng Maralita ang opisyal na pahayagan ng pambansang organisasyong Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML)

Sa kaarawan ni Huseng Batute

SA KAARAWAN NI HUSENG BATUTE

taospuso kaming nagpupugay
sa iyo, Batute, isang tagay
tanging masasabi naming tunay
sa iyo'y mabuhay ka, mabuhay!

ang una raw nalimbag mong tula'y
pinamagatang Pangungulila
na sinulat mo nang batang-bata
sa dyaryong Ang Mithi nalathala

makatang pumuna sa lipunan
nang tayo'y sakop pa ng dayuhan
tinula ang mithing kalayaan
naging hari pa ng Balagtasan

ang puso mo pala nang mamatay
sa isang museyo raw binigay
sa kalaunan ito'y nilagay
sa libingan ng mahal mong nanay

O, makatang Batuteng dakila
kami sa tula mo'y hangang-hanga
dahil sa matatalim na diwa
lalo ang paghahangad ng laya

- gregoriovbituinjr.
11.22.2022

* litratong kuha ng makatang gala nang siya'y dumalo sa unang National Poetry Day na ginanap sa Manila Metropolitan Theater, 11.22.2022

Sa Rali ng Paggawa

SA RALI NG PAGGAWA

naroon akong sa kanila'y nakiisa

bilang isang dating obrero sa pabrika

panawagan nila'y tunay kong nadarama

na tagos sa diwa, puso ko't kaluluwa

machine operator noon ng tatlong taon

nang maisabatas ang kontraktwalisasyon

nang kabataan pa't di na naglilimayon

nang panahong sa buhay ay maraming kwestyon

oo, kayrami naming lumahok sa rali

upang manawagan sa tanggapan ng DOLE

sa kapitalista ba sila nagsisilbi?

o dapat sa manggagawang sinasalbahe?

tingnan mo ang kayraming nilatag na isyu

kontraktwalisasyon, maitaas ang sweldo

ang tanggalan sa pabrika, kayraming kaso

pati na karapatan ng unyonisado

tila ang paggawa'y dinaanan ng sigwa

sa batas niring kapitalismong kuhila

minimithi'y kamtin sana ng manggagawa

parusa ang sa kanila'y nagwalanghiya

- gregoriovbituinjr.

11.22.2022

Hoy, kapitalista, magbayad ka!

HOY, KAPITALISTA, MAGBAYAD KA!

ang sulat sa plakard, "Trabaho, Hindi Bayad"

basahin mo, mabilis ang bigkas sa "Bayad"

kung mabagal ang bigkas, pinapipili ka

kung trabaho o bayad, alin sa dalawa

ngunit mabilis ang bigkas, naunawaan

ang trabaho ng obrero'y di binayaran

hindi makatarungan ang kapitalista

tanging hinihingi ng obrero'y hustisya

kaya panawagan ng mga manggagawa

bayaran ang trabaho't bayaran ng tama!

sa kapitalista, hoy, magbayad ka naman!

obligasyon sa obrero'y huwag takbuhan

pinagtrabaho sila, kaya magbayad ka!

at kung di ka magbabayad, magbabayad ka!

- gregoriovbituinjr.

11.21.2022

* Litratong kuha ng makatang gala sa pagkilos ng mga manggagawa sa DOLE, 11.21.2022

Ang Diyos ng Kapital

ANG DIYOS NG KAPITAL

ang kapitalista'y nagpapadasal

habang manggagawa nila'y kontraktwal

tila ba siya'y nagpapakabanal

habang manggagawa nila'y kontraktwal

limpak ang tubo ng mangangalakal

ngunit manggagawa pa ri'y kontraktwal

bilyon-bilyon ang tubong kinakamal

ngunit manggagawa pa ri'y kontraktwal

sa pabrika'y malimit magpamisa

upang umunlad pa raw ang kumpanya

ngunit doon sa loob ng pabrika

sa manggagawa'y mapagsamantala

lakas-paggawa'y di bayarang tama

sa trabaho'y lampas sa oras pa nga

lakas ng manggagawa'y pigang-piga

subalit sahod pa'y sadyang kaybaba

ganyan ang pagpapakatao't asal

ng mga kapitalistang marangal

ayaw pang iregular ang kontraktwal

obrero ma'y nagtrabahong kaytagal

binawi lang daw ng mangangalakal

ang mga ginastos nila't kapital

kahit manggagawa nila'y kontraktwal

maregular ito'y di itatanghal

- gregoriovbituinjr.

11.21.2022

Manggagawa

MANGGAGAWA

manggagawang sagad na sa trabaho

subalit kaybaba naman ng sweldo

tila sa paggawa'y naaabuso

tila aliping inaagrabyado

bakit ba napagsasamantalahan?

ang mga obrerong tigib kaapihan

ng mga kapitalistang gahaman

dahil di magkaisa't nalamangan?

sa kapital ba'y may utang na loob

dahil nagkatrabaho kaya subsob

sa pabrika't sa init ay nasuob

wala nang pahinga't nasusubasob

ingat, manggagawa, magkapitbisig

upang may mapala't huwag magpalupig

ipakita yaong prinsipyo't tindig

lalo't daming pinakakaing bibig

pamilya at kapitalistang bundat

ang binubuhay habang binabarat

ang natatanggap na sweldong di sapat

ah, manggagawa'y dapat pang mamulat

- gregoriovbituinjr.

11.20.2022

Stephen Crane, awtor

STEPHEN CRANE, AWTOR

nangunguna siya sa realistic fiction

pagdating sa panitikang Amerikano

ang kanyang nobela'y punung-puno ng aksyon

at kanyang mga kwento'y umaatikabo

"The Red Badge of Courage" ay kaygandang basahin

"one of the great war novels of all time" ang sabi

doon sa obra maestra ni Stephen Crane

talagang mahusay pag binasang mabuti

apat na kwento niya'y kasama sa aklat:

ang The Open Boat, The Blue Hotel, The Upturned Face

at The Bride Comes to Yellow Sky, mabibigat

na paksang isinulat niya ng makinis

siya'y makata, nobelista, mangangatha

dalawampu't walo ang edad nang mamatay

na sa literatura'y kayraming nagawa

masasabi ko'y taospusong pagpupugay

- gregoriovbituinjr.

11.19.2022

* Stephen Crane, mangangathang Amerikano, (Nobyembre 1, 1871 - Hunyo 5, 1900

Ang batang nagwagayway ng flag sa Climate Strike

ANG BATANG NAGWAGAYWAY NG FLAG SA CLIMATE STRIKE

nagsalita si Noel Cabangon hinggil sa klima

nang may batang mag-isang nagwagayway ng bandila

kapuri-puri, di lang basta nakinig ng kanta

dapat siyang parangalan, sadyang kahanga-hanga

di sinayang ang panahon at siya'y binidyuhan;

ang simpleng pagwawagayway niya ng flag na'y sapat

nang magsilbing inspirasyon sa mga kabataan

at sa atin, sa bata'y taospusong pasalamat

di sapat ang tulang ito para sa batang iyon

sino siya, anong ngalan niya, hanapin natin

mabigyan man lang natin ng plaque of appreciation

ang tulad niya'y kaygandang halimbawa sa atin

bata pa lang, nagbabagong klima'y dama na niya

ngunit Climate Justice ba'y gaano niya unawa

pagwagayway ng flag ay kabayanihang talaga

na sa kabila man ng init ay kanyang ginawa

hanapin sino siya nang mabigyan naman natin

ng munting papuri, kapayanamin, anong danas

sa klima, baha ba, nawalan ng bahay, tanungin

at nagbabagong klima'y gaano niya nawatas

- gregoriovbituinjr.

11.18.2022

* Naganap ang Climate Strike sa iba't ibang panig ng bansa noong 11.16.2022, kasabay ng nagaganap na COP 27 o 27th United Nations Climate Change conference sa Sharm El Sheikh, Egypt mula Nobyembre 6 hanggang 18, 2022

* Ang bidyo ay matatagpuan sa kawing o link na: https://fb.watch/gSLmBRqmhV/

Expiry date

EXPIRY DATE

month day year sa produktong Pilipino

day month year ang sa Pranses na produkto

year month day naman ang sa Koreano

isa'y day month, isa'y month day, pansin mo?

kaya malilito ka sa ganito

tingnan ang expiry date sa litrato

galing pa ibang bansa ang produkto

dahil sa may kanji na letra dito

hiragana't katakana man ito

December 9 o September 12 ba 'to?

crispy seaweed snacks, isang pagkain

mas mabuti pang produkto'y kainin

bago pa dalawang petsa'y sapitin

bago mag-September 12 na'y kainin

nang expiry date ay di na abutin

at kung sa gitna ng dalawang petsa

mula September 12 ay abutin ka

hanggang December 9, magtanong ka na

kung ang nasabing produkto'y pwede pa

kung sumakit ang tiyan, paano na?

- gregoriovbituinjr.

11.18.2022

Green Energy

GREEN ENERGY

ang Climate Strike ay katatapos lang

na anong titindi ng panawagan

dagdag one point five degree kainitan

ay huwag abutin ng daigdigan

fossil fuel at coal ay itigil na

maging ang liquified natural gas pa

tayo'y mag-renewable energy na

upang sagipin ang tanging planeta

ang korporasyon at kapitalismo

yaong sumisira sa tanging mundo

laging mina doon at mina dito

ang gubat at bundok pa'y kinakalbo

para sa laksang tubong makakamal

ay walang pakialam ang kapital

mahalaga'y tubo ng tuso't hangal

mundo't kinabukasa'y binubuwal

mensahe ng Climate Strike ay dinggin

planetang ito'y ipagtanggol natin

planetang tahanan ng anak natin

planetang pangalagaan na natin

sa COP 27, aming mensahe:

gawin ang sa mundo'y makabubuti

No to False Solutions! ang aming sabi

tara sa renewable Green Energy!

Loss and Damage at Climate Debt, bayaran!

sistemang bulok na'y dapat palitan!

sistemang kapitalismo'y wakasan!

tangi nating planeta'y alagaan!

- gregoriovbituinjr.

11.18.2022

* litrato mula sa app game sa internet

Happy 81st Birthday po, Itay

MALIGAYANG IKA-81 KAARAWAN PO, ITAY!

salamat po sa lahat-lahat, kami'y nagpupugay

sa inyong pangwalumpu't isang kaarawan, Itay

nawa'y lagi ka pong nasa mabuting kalagayan

bagamat matanda na'y maganda ang kalusugan

Itay, masasabi ko pa ring "I wish you all the best"

dahil para po sa amin, ikaw pa rin ang DaBest!

- mula kina Greg Jr. at Liberty

11.17.2022

Talang Batugan

TALANG BATUGAN

sa Ursa Minor, ito ang pinakamaliwanag

na tala, Talang Batugan ang katutubong tawag

 

ito'y NorthStar o Hilagang Bituin pag naarok

na nasa dulo ng tatangnan ng Munting Panalok

nasa hilagang axis din ng mundo nakaturo

na pag umaga'y di makita't tila ba naglaho

tinatawag rin ang bituing ito na Polaris

na ngalan ay katugma ng bayaning si Palaris

Talang Batugan? aba'y may tamad nga bang bituin?

o dahil parang tuod ito kung di kikibuin

animo'y nakasabit lang na parang tinirintas

sa kalangitang tanging pag gabi lang lumalabas

oh, Talang Batugan, kung ika'y isang paraluman

magsisipag ako upang makasama ka lamang

- gregoriovbituinjr.

11.17.2022

* Talang Batugan - katutubong tawag sa Hilagang Bituin, ayon sa UP Diksiyonaryong Filipino, p. 1212

* Munting Panalok - Little Dipper

* Palaris (Enero 8, 1733 – Pebrero 26, 1765), bayaning lider mulang Pangasinan

* Ang tulang ito'y bahagi ng planong aklat na "Talastas Ko ang mga Bituin" na katipunan ng mga sanaysay, kwento at tula. Apelyido ng asawa ko'y Talastas at ako naman ay Bituin.

Sa aking lungga

SA AKING LUNGGA

ah, bihira na akong lumabas sa aking lungga

maliban kung may pagkilos ang kapwa maralita

nagbabasa roon sa munting aklatan ng akda

ng mga awtor, nobelista, kwentista't makata

namamalagi lamang sa ilang metro kwadrado

tila isang dipang langit o munting paraiso

kung saan palibot ay magasin at ilang libro

ang musika'y busina, huni ng ibon o radyo

habang ako'y nasa bartolina ng tugma't sukat

na pawang saknong at taludtod ang isinusulat

nagdidildil man ng asin pag araw na'y sumikat

sa pagbabasa't pag-inom ng tubig nabubundat

animo'y nasa kubong naroon sa kagubatan

na buhay sa kalikasan yaong nararamdaman

paglinang ng sining ko'y dito pinagbubuhusan

ng pawis, panahon, buong puso't guniguni man

- gregoriovbituinjr.

11.17.2022

Bilin sa poste

BILIN SA POSTE

sa poste: "Bawal Umihi Dito"

sa maraming poste pa'y ganito

ngunit kaiba ang biling ito

pagkat may dugtong: "Hindi Ka Aso"

tama nga naman ang panawagan

na aso'y huwag nating tularan

para sa tao'y may palikuran

kung wala, ihi muna'y pigilan

bakit poste ang iihian pa

dahil pagpigil ba'y di na kaya

subalit isipin din ang kapwa

kung dahil sa iyo'y mangamoy na

ang poste'y papalot o papanghi

batid mong yao'y nakadidiri

nais lang ng bilin na mapawi

ang sa tao'y pangit na ugali

pag-ihi'y kayanin at kontrolin

ang palikuran muna'y hanapin

pag nakita, ginhawa'y kakamtin

kung panunubig mo'y doon gawin

- gregoriovbituinjr.

11.17.2022

Daang gulong

DAANG GULONG

pag-akyat nila ng hagdanan

bubuhatin ang bisikleta

ngayon, nagawan ng paraan

daang gulong ay nagawa na

anong galing nilang mag-isip

nang siklista'y di na magbuhat

wastong paraan ay nahagip

taospusong pasasalamat

ah, simpleng engineering iyon

upang buhay ay pagaanin

anong galing na inobasyon

upang lakbay ay pabilisin

sa pag-akyat sa hagdang bato

mga siklista'y di na hirap

may dalang ginhawang totoo

ang daang gulong na pangarap

- gregoriovbituinjr.

11.16.2022

Balintataw

BALINTATAW

kaygandang diwata ang nasa balintataw

nakangiting kaytamis, iyon pala'y ikaw

habang papasikat pa lang si Haring Araw

habang nakatalungko akong namamanglaw

kaylamig ng simoy ng hangin sa silangan

alalaong baga'y nariyan ang amihan

tutuloy kaya ang unos mula kanluran

nang maihanda naman ang pagkakanlungan

naalala kita, maalindog na mutya

ikaw na inspirasyon sa bawat pagkatha

habang kasama ko ang manggagawa't dukha

sa pag-aalay ng buhay para sa madla

kahulugan ng mga salita ba'y ano

kailangan pa ba natin ng diksyunaryo

kung sa puso'y nagkakaunawaan tayo

na tanging pag-ibig ang nagpapatotoo

ikaw ang itinutula niring panitik

na tila ba ang itula ka'y pananabik

ah, yaring aking pluma'y di natatahimik

pag may mga aping patuloy sa paghibik

- gregoriovbituinjr.

11.15.2022

Pindot mo, hinto ko

PINDOT MO, HINTO KO

simpleng bilin ng tsuper

ang "Pindot Mo, Hinto Ko"

nasusulat sa banner

para sa pasahero

huwag lang kalimutang

pamasahe'y ibigay

pagkat sa pupuntahan

ay hinatid kang tunay

di ba sapat ang "para"?

kaya iyon ginawa

pindot lang ay sapat na?

at titigil nang sadya

isang bagong pakulo?

o kaya'y nabibingi?

pindot lang at hihinto

kahit di na magsabi

- gregoriovbituinjr.

11.15.2022

Kwento - Redtagging

REDTAGGING

Maikling kwento ni Gregorio V. Bituin Jr.

“Hoy, alam n’yo ba na na-redtag daw si Mang Gusting, kaya hindi niya alam ang gagawin. Kaya nagpapahanap ng abogado upang ipagtanggol ang kanyang sarili.” Agad na balita ni Mang Igme.

“Nakupo,” ang tugon ni Aling Ligaya. “Mahirap iyan, alam n’yo naman na pag na-redtag ka ay para na ring may nakatutok na bala sa ulo mo. Pagbibintangan ka nang komunista, at baka likidahin ka na rin ng mga terorista, ‘yun bang mahilig sa tokhang. Lagot siya sa mga asong ulol na naglalaway sa gatilyo. Sana’y mag-ingat si Mang Gusting.” Dating unyonista si Mang Gusting at ngayon ay lider maralita.

“Tama po kayo, pagkat mura na lang ang buhay ngayon. Di ba’t nung nakaraang administrasyon ay libu-libo ang natokhang, na pinatay nang walang kalaban-laban, at sinasabing nanlaban daw kaya pinatay. Hay, naku! Lalo na iyang redtagging na iyan. Nakakatakot!” sabi ni Mang Kulot.

“Kaya anong maipapayo natin kay Mang Gusting?” ani Mang Igme.

“Aba’y kausapin natin si Attorney kung anong dapat gawin. Aba’y nakakaawa naman ang ating kasamahan kung ganyang sa araw-araw na lang ay kinakabahan dahil sa maling paratang sa kanya,” dugtong naman ni Aling Ligaya. “Iyan lang sa ngayon ang ating magagawa.”

Kaya kinausap nila si Mang Gusting upang pumunta kay Attorney. “Ano kaya kung samahan ka namin upang matiyak namin na makakausap mo siya? Aba’y kaligtasan mo na ang nakasalalay dito. Baka isang araw ay matagpuan kang nakahandusay na lang sa kalye at may tama ng bala.” 

“Mga siraulo ang nangre-redtag na iyon. Mga naglalaway sa dugo. Akala’y kabayanihan ang kanilang ginagawa para sa bayan kundi pagiging salot at kawalanghiyaan!” ang himutok ni Mang Gusting.

“Naririyan na iyan,” sabi ng kanyang asawang si Aling Luningning, “di na panahon ng paghihimutok ngayon kundi ng pagtatanggol sa ating karangalan. Harapin natin iyan, mahal ko. Dahil kung di natin haharapin iyan ay baka mamihasa ang mga damuho at marami pang mabiktima!”

Buong puso ang suporta ng kanyang asawa. “Batid natin ang ating mga karapatan. Ang nais nila’y patahimikin ka sa pagtatanggol sa mga karapatang iyan. Mga karapatang matagal nang ipinaglaban ng ating mga ninuno upang lumaya tayo sa kamay ng mga halimaw na dayuhan at tusong mangangalakal. Ngayon ka pa ba susuko? Huwag. Lalaban tayo!”

Kaya nagplano na silang tumungo para makipag-usap kay Attorney upang hingan ng payo. Sinabihan silang kumuha ng ebidensya na ilalabas upang may patunay kung paano siya na-redtag, at iyon ang ipi-presenta sa mungkahing presscon. “Nais nating mabulgar at mapanagot ang mga gumagawa ng ganyang krimen. Isang krimen na ang pananakot na iyan, ang pangre-redtag na iyan, na maaaring magresulta ng hindi magandang pangyayari, o kaya’y kamatayan.” Ito ang payo ni Attorney.

Kaya nang makakuha sila ng footage ng bidyo kung saan binanggit ang pangalan ni Mang Gusting, iyon na ang gagamitin nilang ebidensya upang makasuhan ang mga nangre-redtag sa kanya. “Si Mang Gusting ay kasapi ng armadong grupong CPP-NPA kaya siya’y terorista!” ang sabi sa bidyo.

“Matagal ka nang aktibista, Gusting, mula noong ating kabataan. Alam kong ipinaglalaban lang natin ang malayang karapatan na magpahayag, magsalita, mag-organisa, hustisya sa mga api’t pinagsasamantalahan, tulad din ng ipinaglaban noon ng Katipunan. Kaya alam kong hindi mo isusuko nang basta na lang ang prinsipyo mo sa mga halimaw na nangre-redtag at nais magpatahimik sa iyo. Huwag kang susuko, mahal ko.”

Sa araw ng presscon ay sinabi ni Attorney, “Hindi mali ang maging aktibista. Kaya may aktibista tulad ni Mang Gusting ay dahil may mali.” 

At ipinahayag naman ni Mang Gusting, “Tayo ay nasa isang malayang bansa, na ginagarantiyahan ng ating Konstitusyon ang mga karapatan natin bilang malayang tao, bilang mamamayan, at kahit bilang aktibista, dahil mismong mga demokratikong karapatan natin ay nakaukit sa mga pandaigdigang kasunduan tulad ng Universal Declaration of Human Rights, International Covenant on Civil and Political Rights, at mismong Bill of Rights sa ating Konstitusyon. Walang labag sa ginagawa naming pagtatanggol sa karapatan ng mga manggagawa’t maralita. Wala kaming armas kundi ang aming paninindigan. Hindi kami papayag na sirain lamang ng mga halimaw na iyon ang aming dignidad at karapatang matagal na naming ipinaglalaban. Ang salot na pangre-redtag ang isang patunay kung bakit dapat baguhin na ang bulok na sistema!”

* Unang nalathala sa pahayagang Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang samahang Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Nobyembre 1-15, 2022, pahina 18-19.

Stop VAWC

STOP VAWC

Stop VAWC o Violence Against Women and Children!

kaming mga lalaki'y ito rin ang hiyaw namin

mga babae't bata'y huwag saktan o apihin

dangal nila'y respetuhin, sila'y pakamahalin

si misis nga, mag-away man kami'y di sinasaktan

pagkat siya'y tulad ng ina kong dapat igalang

lalo na't ako'y isang aktibista sa lansangan

kaya lumaking may paggalang sa kababaihan

babae ang kalahati ng buong mundo, di ba?

bawat tao'y nagmula sa sinapupunan nila

pakatandaang may karapatan ang bawat isa

ina, anak, manggagawa, dukha, sinuman sila

di rin dapat saktan ang mga bata, lalo't anak

pag lumaking may sindak, sila rin ay maninindak

alagaan sila't huwag hayaang mapahamak

ang misyon: Stop VAWC ay gawin nating palasak

- gregoriovbituinjr.

10.14.2022

* tulang ito'y inihanda para sa Nobyembre 20 - World Children's Day at Nobyembre 25 - International Day for the Elimination of Violence Against Women

Soneto sa LA_O

SONETO SA LA_O

labo, lako, lago, laho, lalo, 

lango, laro, laso, lato, layo

halos lahat sa dulo'y may impit

puwera lang sa laso, kaylupit

napaisip sa palaisipan

aba'y agad akong natigilan

posibilidad kasi'y kayrami

kaya sa pagsagot nawiwili

puwera lango, apatang titik

nang sa isip ko'y may pumilantik

anong yaman pala sa salita't

may tugmaan pa ang ating wika

hanggang may tulang pumaimbulog

na sa inyo po'y inihahandog

- gregoriovbituinjr.

11.14.2022

Sa ika-57 wedding monthsary

SA IKA-57 WEDDING MONTHSARY

mula tayo'y ikasal nang Araw ng mga Puso

narito pa ring ating pagsinta'y di naglalaho

sa ating wedding monthsary, patuloy ang pagsuyo

sa ginhawa't hirap, tayo pa rin, ating pangako

sa kagubatan niring pagsinta'y di mamamanglaw

lalo na't magandang kalikasan ang natatanaw

talastas kong bituin kitang laging nakatanglaw

ang inihihiyaw nga niring puso'y tanging ikaw

- gregoriovbituinjr.

11.14.2022

* civil wedding, Tanay, Feb.14

* tribal wedding (1st part, family), Nasugbu, Jul.6

* church wedding, Nasugbu, Jul.7, Katipunan anniversary

* tribal wedding (2nd part, community), Benguet, May24

Pagninilay

PAGNINILAY

nais ko ring isipin

ang liwanag sa dilim

nang di ako dalawin

ng anumang panimdim

pagdatal sa mapanglaw

na gubat, naaninaw

si Floranteng naligaw

sa puno'y nakapangaw

tila ba siya'y pain

sa leyong nangangain

dumating si Aladin

leyon ay tinudla rin

ngayon, dama ko'y gutom

at laksang alimuom

ang bibig ko'y di tikom

habang kamao'y kuyom

naritong nagninilay

ngunit di mapalagay

dinalaw man ng lumbay

sana'y kamtin ang pakay

- gregoriovbituinjr.

11.13.2022

Bike lane

BIKE LANE

sabi nila, maganda para sa planeta,

mamamayan at kita ang magbisikleta

lalo na't papatindi ang init ng klima

landas daw iyon sa mabuting kalusugan

walang ambag na usok sa kapaligiran

walang polusyon sa hangin at kalikasan

ating pansinin, ang bike lane kung makikita

nasa bangketa o kaya'y tabing bangketa

malinaw, di pangmotor kundi pangsiklista

may sariling daanan, di pasingit-singit

upang nagbibisikleta'y di makalawit

ng apat na gulong na takbo'y malulupit

maraming salamat sa itinayong bike lane

kaligtasan ng siklista'y nabigyang pansin

at ngayon, bike ay pag-iipunan ko na rin

- gregoriovbituinjr.

11.12.2022

Resibo

RESIBO

dapat nga talagang may katunayan

na serbisyo't binili'y binayaran

upang mayroon kang ipaglalaban

sakali mang may mangyaring anuman

upa sa bahay, bayad sa kuryente,

tubig, bigas, o anumang binili

o sumakay ka man sa bus o taksi

pag kumain sa McDo o Jollibee

sa kapitbahayan ay nagbayad ka

pang-amilyar man o hulog tuwina

resibo'y hingin nang may patunay ka

huwag bumatay sa lista lang nila

kung palalayasin kayo sa bahay

nabili na ang lupa nilang pakay

anong labang tagariyan kang tunay

na una kayo, karapatang taglay

ah, ganyan kahalaga ang resibo

magdemandahan man kayo sa dulo

patunay mong resibo'y ipunin mo

na balang araw, sasagip sa iyo

- gregoriovbituinjr.

11.11.2022

* Ayon sa pananaliksik, Section 237 of the National Internal Revenue Code of 1997, otherwise known as The Tax Code, is the primary source of the requirement for Philippine taxpayers to issue an Official Receipt upon the sale of a service.

Tara, kape tayo

TARA, KAPE TAYO

tara, magkape muna tayo, kaibigan

di naman ito madalas, magkaminsan lang

nagkataon lang na may pampakape naman

tarang magbarako at kwento ang pulutan

ang ritwal ng paghigop ng kape sa tasa

ay pampasigla ng katawan sa umaga

magkape lang ng katamtaman, huwag sobra

anumang labis ay masama, sabi nila

pinapataas raw nito ang adrenalin

sa katawan, kaya magana kang kumain

caffeine sa kape'y haharang sa adenosin

sa utak kaya isip ay pagaganahin

kaya pag may suliranin kang naninilay

magkape muna tayo't pag-usapang husay

at ikwento mo bakit di ka mapalagay

baka payo sa'yo'y makatulong nang tunay

madalas ay ganyan tayo pag nagkakape

napapag-usapa'y paksang napakarami

pati sa problema'y anong makabubuti

tarang magkape't sa kwentuhan ay mawili

- gregoriovbituinjr.

11.11.2022

Halaga ng boto

HALAGA NG BOTO

nakita ko lang, dapat daw ang pagboto

ay dahil sadyang maglilingkod sa tao

tama, magsilbi, di sa kapitalismo

o maging pyudal mang kaayusan ito

salamat, ito'y paalala sa atin

gintong kaisipang isapuso natin

pipili tayo, di ng mang-aalipin

kundi maglingkod sa masa ang mithiin

- gregoriovbituinjr.

11.10.2022